Centro Salud Mental Juan-Pablo II (deel 2)

Door alle verhalen over mijn tocht naar Machu Picchu en andere activiteiten zou je als lezer bijna vergeten dat ik hier eigenlijk ben om vrijwilligerswerk te doen en een verlengstuk te breien aan mijn stage (lees: meer ervaring op te doen). In deze 'post' schrijf ik wat meer over het Centro Salud Mental, de plaats waar ik momenteel aan de slag ben.

In het centrum verblijven 3 patiëntengroepen (en er is ook een ambulante dienst). Aangezien ik vooral in groep B werk (patiënten met een psychose/schizofrenie die ongeveer 2 maanden in het centrum blijven), focus ik me in mijn beschrijving vooral op die groep.

De behandeling is grotendeels vergelijkbaar met deze in België. (Dezelfde) medicatie vormt de basis van de behandeling. Daarnaast krijgen patiënten een stevige brok groeps- en individuele therapie voorgeschoteld (vooral gestalttherapie, maar met de familie wordt op zaterdag ook systeemtherapeutisch gewerkt en ik heb ook een aantal cognitief-gedragstherapeutische handboeken gezien). Er wordt ook aan bewegings- en creatieve therapie gedaan. Al deze therapievormen worden voornamelijk door de stagair-psychologen gegeven. (Ik vermoed dat er geen geld is om opgeleide mensen uit elke discipline te betalen.) De stagaires helpen ook met verpleegkundig werk zoals het borstelen van de tanden van de (zwakkere) patiënten uit de gesloten opnameafdeling. Door met de stagairs mee te lopen krijg ik daardoor een breder beeld over psychiatrie dan tijdens mijn stage in België.
Naast twee psychologen en 15 psycholoog-stagairs, zijn er ook een (heel beperkt) aantal dokters, verpleegkundigen, een maatschappelijk werker en een advocaat aan het werk. Ik heb de indruk dat de psychiatrie vooral overeind blijft doordat ze veel stagiaires kunnen inschakelen. Daarnaast bezoeken ook verschillende scholen het centrum om activiteiten te doen met de patiënten en steken ook andere vrijwilligers van buitenaf een handje toe. Door dit alles kunnen de patiënten toch een prima behandeling krijgen, ondanks het beperkte budget.

Ik heb het soms moeilijk met de (Peruaanse?) mentaliteit van de collega-stagiairs in mijn groep. Het werkritme ligt laag. Daarnaast valt vaak een groepssessie weg, de ene keer wegens onderbemanning (dezelfde stagiair-psychologen die instaan voor de groepen moeten ook ambulant de patiënten weten te zien), de andere keer lijkt het gewoon aan de gemoedstoestand van de psycholoog te liggen. Ik moet wel zeggen dat dit laatste beperkt blijft tot de collega's uit mijn groep.

Het grote verschil met België is uiteraard de infrastructuur. Vaak ontbreekt het geld voor dure medicatie, tot voor een maand hadden verschillende patiënten geen matras op te slapen (voor dergelijk comfort is het centrum afhankelijk van giften van buitenaf), er is vaak geen geld om patiënten een degelijke maaltijd voor te schotelen (droge rijst met tonijn is een feestmaal), ...
Een ander voorbeeld is dat we pas vorige week een bibliotheek uit de grond hebben gestampt, met afgeleefde, vermufte boeken die doorheen de jaren achtergebleven waren. Het was heel mooi om te zien hoe tevreden de patiënten hiermee waren en hoe ze elke vijf minuten stonden te popelen om een boek uit te lenen.
Veel patiënten kunnen de behandeling niet betalen (en krijgen quasi gratis behandeling) en hebben dus al zeker geen geld om degelijke kledij te betalen. Daar bovenop kunnen patiënten slechts een keer per week douchen (voor meer ontbreekt het geld), dus ruiken ze helemaal niet fris. Toen ik in het begin van de maand mee ging op een uitstap, zag ik dat er één paar propere kleren is voorzien per patiënt voor dergelijke speciale gelegenheden. Patiënten namen een (veel te groot) trainingspak en een paar versleten schoenen (die doorheen de jaren aan het centrum gedoneerd waren) van een grote berg en konden zo op een waardige manier buiten het centrum gaan.

Tenslotte nog iets over de capaciteit om mensen op te nemen. Het centrum is de enige psychiatrie in de wijde omgeving, waardoor er plaatsgebrek heerst en er wachtlijsten bestaan. Een patiënte vertelde me dat de langdurige residentiële patiënten zonder familie vroegtijdig gedood worden door de medicatie langzaam op te drijven. Of het verhaal klopt weet ik niet. Wat er ook van zij, het licht een tipje op van de omstandigheden waarin vele Peruanen leven. Omstandigheden die toeristen in het centrum van Cusco niet te zien krijgen. Hierover meer in een volgende post.